Dyskusyjny Klub Filmowy w Kinie Pałacowym

IDEA

Kino bez rozmów o filmach byłoby tylko miejscem odhaczania kolejnych tytułów z listy premier. To w dyskusjach wokół dzieł X muzy upatrywać można przyczyn popularności tego medium. Lista tematów jest szeroka: od filmów, przez gatunki filmowe, twórców i stosowane przez nich techniki czy sprzęt, na rozmowach o samej krytyce filmowej – jej kondycji i miejscu w świecie kina – kończąc. O filmie mówimy wreszcie nie tylko w trakcie analiz dokonań francuskiej Nowej Fali czy kina moralnego niepokoju, ale także na serwisach plotkarskich śledzących życie gwiazd czy podczas relacji z czerwonego dywanu.

Mimo mnogości opinii i powszechności rozmów żyjemy w czasach, w których coraz trudniej nam ze sobą dyskutować. Nie chodzi nawet o ścieranie się ze sobą sprzecznych poglądów, ale raczej o problem z wyrażaniem własnych. Ideą, która współcześnie przyświeca spotkaniom DKF ZAMEK, jest zachęcanie do rozmowy i do bycia krytycznym – nie tylko wobec omawianego filmu, ale również wobec siebie samych. Stanem pożądanym jest więc zatrzymanie się, refleksja, zderzenie swojej perspektywy z perspektywą drugiej osoby, która może mieć przecież zupełnie inne doświadczenia, a przez to otworzyć przed nami nowe możliwości interpretacyjne, do których sami nigdy byśmy nie dotarli.

Zamkowy Dyskusyjny Klub Filmowy ma długą historię, dlatego zaczniemy od krótkiej wyprawy w przeszłość, w którą zabierze nas prof. zw. dr hab. UAM Marek Hendrykowski.

KINEMATOGRAF 75/77

Liderem życia filmowego w Zamku u progu lat 70. został absolwent historii sztuki UAM, znany działacz studenckiego ruchu filmowego, Jacek Jaroszyk. Wszędzie go było pełno. Nieustannie coś organizował. Jedno kończył, drugie zaczynał, kolejne planował. Dynamiczny, elokwentny, burzący ustalone porządki. Wcześniej działał w SDKF Fantom na Winogradach, w klubie Pod Maskami i w Centralnym Klubie Studentów Od Nowa, którym przez kilka lat zarządzał, pełniąc funkcję prezesa. Była to postać z gatunku nietuzinkowych.

Zapamiętałem go doskonale z tamtych lat jako kogoś, kto marzył o kinie z prawdziwego zdarzenia, kto próbował je organizować i prowadzić po swojemu, z autorskim zacięciem i pasją. Znał i wyczuwał różnicę między światem a zaściankiem. Był mistrzem w kruszeniu murów, robieniu dziur i prześwitów, miejsca na coś nowego, w rozsadzaniu tego, co podobno na zawsze ustalone i okrzepłe. Walcząc o jak najlepszy program i wysoki poziom oferty repertuarowej, nalegał, nakłaniał i naciskał do skutku, by nadać Pałacowemu status kina studyjnego.

6 maja 1970 r. rozpoczął działalność założony przez Jacka Jaroszyka DKF Kinematograf 75. Na inauguracyjnym pokazie zaprezentowano „Wypadek” Josepha Loseya oraz retrospektywną wystawę plakatów filmowych Eryka Lipińskiego, które wyeksponowano w specjalnym miejscu. W nieużywanych, zapuszczonych przez lata pomieszczeniach na 3. Piętrze, równolegle z DKF Kinematograf 75 powstała z inicjatywy jego szefa Galeria Ikonosfera, specjalizująca się w prezentacjach polskiej szkoły plakatu. Jej twórca – historyk sztuki z wykształcenia – znał się na tym gatunku twórczości znakomicie, będąc jednym z kilku najbardziej cenionych kolekcjonerów plakatów w Polsce.

Nowych impulsów dostarczył życiu kinematograficznemu Poznania rok  1972, który ogłoszono  Rokiem Filmu w Wielkopolsce. Okazał się inicjatywą daleką od tzw. akcji, przyniósł  też wiele pozytywnych zmian. Kluby filmowe – studenckie, szkolne, licealne, zakładowe, przyfabryczne, wiejskie, pegeerowskie – zaczęły wyrastać na terenie całego regionu jak grzyby po deszczu. Wychowały się w nich zwłaszcza młode i najmłodsze roczniki miłośników X muzy. Umiejętnie zagospodarowano to, co istniało już wcześniej, przede wszystkim będącą (począwszy od 1963 r.) specialité de la maison poznańskiego środowiska kinematograficznego formułę festiwali filmów dla dzieci i młodzieży.

Rok Filmu w Wielkopolsce przyczynił się do scalenia wielu różnych inicjatyw i uruchomienia nowych. W Kinie Pałacowym zaczął działać dwa lata młodszy odpowiednik Kinematografu 75, tj. adresowany do widowni dziecięcej Kinematograf 77. Założyła i prowadziła go Joanna Jankowska. Poznań i Kino Pałacowe zawsze dbały o widza dziecięcego i młodzieżowego, oferując kolejne atrakcyjne pokazy filmów adresowanych do tej wymagającej grupy kinomanów. Z okazji festiwali: Biennale Sztuki dla Dziecka oraz zbudowanego od podstaw przez Jerzego Moszkowicza Międzynarodowego Festiwalu Filmów Młodego Widza Ale Kino! widownia Pałacowego zapełniała się po brzegi młodą i najmłodszą publicznością oglądającą przeznaczone dla niej produkcje – nie tylko krajowe, ale i sprowadzane do Poznania z całego świata.

Ale Kino! zrosło się nierozerwalnie z genius loci Sali Wielkiej i Kina Pałacowego, podobnie jak inny festiwal filmowy – obmyślony przez Mikołaja Jazdona i cieszący się zasłużoną renomą OFF CINEMA. Warto podkreślić, że historyczne początki obu tych znakomitych, ambitnych przedsięwzięć sięgają odległych czasów wieloletniej kulturotwórczej działalności, której siedzibą był Zamek.

Życie filmowe kocha imprezy, retrospektywy, przeglądy. Poznań nieraz wnosił na tym polu nową jakość. W styczniu 1972 r. SDKF Fantom i DKF Kinematograf 75 wspólnie z Wielkopolskim Towarzystwem Kulturalnym oraz Pałacem Kultury zorganizowały z wielkim rozmachem II Konfrontacje: Sytuacja Nowego Kina w Polsce, na których zjawiła się cała ówczesna czołówka młodych reżyserów filmowych, m.in.: Krzysztof Zanussi, Krzysztof Kieślowski, Edward Żebrowski, Tomasz Zygadło, Janusz Zaorski, a także wybitni krytycy: Konrad Eberhardt, Krzysztof Mętrak, Rafał Marszałek i in.

Kino Pałacowe i DKF Kinematograf 75 stale poszerzały gamę oferowanych atrakcji, proponując coraz to nowe formy upowszechniania kultury filmowej. Nawiązano m.in. ścisłą współpracę z Filmoteką Narodową w Warszawie. Dzięki niej oprócz tytułów z bieżącej, najnowszej produkcji, na ekranach często pojawiały się także doskonałe przeglądy filmów archiwalnych.

Na stałe weszły do kalendarza tutejszych kinomanów Poznańskie Tygodnie Filmowe. Przepisuję z zachowanych notatek niektóre z nich: „Kino węgierskie – białe plamy” (1986), retrospektywa Gary’ego Coopera „Człowiek, którego już nie ma” (1986), retrospektywa Humphreya Bogarta „Z życia legend. Czyli wielki sen Bogeya” (1987), „Melodie na ścieżce dźwiękowej” (1988), „Alfred Hitchcock – filmy z lat 1929–1938” (wspólnie z Instytutem Brytyjskim, 1988), „Nowe kino hiszpańskie” (maj 1989), „Kino francuskie  ostatnich lat” (czerwiec 1989), „Kino według Pasoliniego” (1991), „Ken Russell – dziki papież popkultury” (1991), „Marilyn” (w 30. rocznicę śmierci Marilyn Monroe, 1992). Było też oczywiście wiele innych.

DKF ZAMEK współcześnie

W 2012 zostało otwarte Nowe Kino Pałacowe (od 2017 r. funkcjonujące pod nazwą „Kino Pałacowe”). Otwarciu towarzyszyło wznowienie DKF-u pod nową nazwą „DKF ZAMEK”. Etapem pośrednim między Kinematografem a DKF-em ZAMEK był DKF Klatka, pod którym w 2009 r. klub otrzymał nominację do nagrody Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Na początku spotkania odbywały się w Sali Audiowizualnej i opatrzone były podtytułem „Klub Krótkiego Kina”. Skupiały się na krótkich metrażach polskich twórców. Po 2018 r. Klub Krótkiego Kina doczekał się osobnego cyklu, który realizowany jest do dziś we współpracy z Fundacją Ad Arte.

Cykle są komponowane na różne sposoby, najczęściej jednak tworzymy je w oparciu o premiery filmowe danego miesiąca. Pozostałe tytuły dobieramy albo w odniesieniu do tematyki, albo są one innymi produkcjami reżysera. I tak na spotkaniach DKF ZAMEK omawialiśmy twórczość następujących filmowców:

• Wojciecha Smarzowskiego – „Mój kraj taki Smarzowski”,
• Larsa von Triera – „Filmy, które nakręcił Lars”,
• Asghara Farhadi’ego – „Co wiesz o Farhadim?”,
• Pedro Almodóvara – „Wszystko o Pedro Almodóvarze”
• Taika Waititi – „Taika Waititi i jego filmy”
• Ingmara Bergmana – „Pandemia z Bergmanem”
• Davida Lyncha – „Początki Davida Lyncha” (cykl online), „Dalsze losy Davida Lyncha”.

Rokrocznie, zazwyczaj w lutym, organizujemy cykl „Oscarowy DKF ZAMEK”, w którym prezentujemy filmy walczące o nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej. Innym powracającym tematem są najciekawsze polskie premiery danego sezonu.

DKF ZAMEK Online

2020 rok przyniósł nam nowe wyzwania w postaci serii lockdownów, które odcięły nas od standardowych form aktywności i zmusiły do przejścia do sieci. Szczęśliwie DKF okazał się cyklem, w którym taka zmiana była możliwa. Poszukiwanie nowej formuły w odmiennych warunkach nie było proste i okupione zostało wieloma eksperymentami: od synchronizowanych seansów na Netfliksie z prelekcją umieszczaną na Facebooku i dyskusją na platformie Zoom, przez płatne seanse udostępniane za pomocą różnych platform dystrybucyjnych, na cyklach dobieranych z oferty powszechnie dostępnych serwisów streamingowych kończąc.

Na koniec marca 2021 r. wraz z nastaniem kolejnego lockdownu DKF zyskał swoistą tożsamość i grono stałych uczestników. Dyskusje pozbyły się sztywnych ram wyznaczanych przez omawianą produkcję i miejsce, w którym odbywał się pokaz (publiczne zabieranie głosu na sali kinowej wiąże się w końcu ze specyficzną presją), i stały się po prostu rozmowami o filmach. Często zresztą zbaczającymi z głównego wątku i swobodnie krążącymi po tematach pokrewnych (np. kwestii oczekiwań wobec filmów czy najgorszych doświadczeniach związanych z przeszkadzającymi w seansie widzami), ale zawsze mającymi na celu poszerzenie perspektyw i zderzenie różnych interpretacji.

Przyszłość DKF-ów

Co przyniesie przyszłość – trudno powiedzieć. Dyskusyjne Kluby Filmowe raczej nie przejdą do mainstreamu. Nawet po wyprzedanych seansach dyskusja w gronie nieznajomych interesuje zwykle tylko ułamek widzów. Dlatego z jednej strony tak ważne jest dla nas, żeby docierać do tych, którzy chcą rozmawiać o kinie i filmach, a z drugiej, żeby tworzyć bezpieczną i przyjazną przestrzeń, w której każdy może się wypowiedzieć.

Opracowanie: Marek Hendrykowski, Paweł Panfil